Het zijn bijzondere tijden in het onderwijs. Er woekert een virus dat aanzet tot flippen. En dat flippen uit zich in verschillende vormen, zo blijkt. Gister schreef ik wat om mijn gedachten te ordenen en om mijn enthousiasme te delen over de mogelijkheden die flipping the classroom mij ooit bood. Over hoe deze digitale didactiek mij ooit hielp meer grip te krijgen op de kwaliteit van mijn handelen en tegelijkertijd op de onderwijskwaliteit in het (voortgezet) speciaal onderwijs. Want vooral dit laatste was voor mij de reden om lessen anders vorm te gaan geven.
Zo heeft iedere professional te maken met een andere context. En zou ik nooit willen pretenderen dat flippen dé manier is. Sterker, veel op traditioneel gerichte onderwijsbetrokkenen zullen alleen al door mijn enthousiasme al gaan flippen. Maar weet dat iedere context anders is, dat iedere ontwikkeling tijd kost en dat iedere onderwijsprofessional zelf autonome keuzes wil maken om bij te dragen aan de ontwikkeling van kinderen en jongeren.
Mijn grootste drijfveer om te gaan flippen was het creëren van meer contacttijd met de jongeren. Onderwijstijd effectief gebruiken om individueel of in kleine groepen direct aan de slag te kunnen gaan met het inoefenen van opdrachten, of om iemand die de instructie nog niet begrepen had een (intensieve) verlengde instructie te bieden. Al noemde ik het soms een verdiepende samenwerking om zo te kunnen begrijpen hoe het brein van de ander werkt én om mogelijke hiaten op te sporen. Pas als ik met aangrenzende zekerheid dacht te weten dat iedereen het begrepen had, en uiteraard deed ik dat ook al wel tussendoor, kon ik overgaan tot formatieve feedback en ‘toetsen’ van het begrip. Toetsen deed ik vooraf door jongeren na de video vragen te laten invullen via Google Forms en tijdens de les, door het aan elkaar te laten uitleggen van kernbegrippen, basisvaardigheden en strategieën. Uiteindelijk volgde er een summatieve toets op het moment dat de jongeren collectief klaar waren voor een toetsmoment. Remediering werd in het proces op- en doorgepakt en dat was dan het (t)huiswerk.
Flippen is dus slechts maar een klein onderdeel van het gehele didactisch repertoire van een leerkracht, waarbij kennis van instructiemodellen en taxonomieën essentieel is. En vergeet ook niet dat het jouw relatie met de kinderen en jongeren is wat maakt dat een kind/jongere wel of niet gemotiveerd raakt om jouw instructies te bekijken!
Of het is dat de interesse wat gewekt wordt om een video te bekijken… Zo viel mijn oog een paar dagen terug op de video van oud-collega Vera Raijmakers waarin zij uitleg geeft over Microsoft Teams (tijdelijk GRATIS door Microsoft aangeboden), met toegevoegd een ‘papieren’ uitleg voor de leerlingen van haar school. Door te delen ontstaat er een samenwerken next level, delen als het nieuwe vermenigvuldigen in de aankomende weken…
Dat scholen op het punt staan ouders in te lichten dat vanaf maandag zij dicht zijn, is ondanks de politiek onhoudbaar. Dat betekent dat kinderen en jongeren thuis blijven, maar dat betekent niet dat ze geen les kunnen volgen. Want, ieder kind wil leren! Dat vraagt van scholen om te weten wat zij doen om kinderen en jongeren toch onderwijs te kunnen bieden. De Alan Turingschool in Amsterdam heeft, onder aanvoering van Eva Naaijkens, een kwaliteitskaart ‘Noodplan Coronavirus’ ontwikkeld en gedeeld. Zij willen als school uitgaan van inoefenen, herhalen en onderhouden van dat eerder is aangeboden. Consolideren. Want, zo schrijft Tim Surma op zijn LinkedIn-profiel: “Door enkel en alleen de technologie ‘aan te bieden’, zal er niet spontaan geleerd worden.” Ook hij zet aan om de didactiek en vakinhoud goed af te stemmen! (Samen)Werkvormen moeten worden toegevoegd om het diepe leren aan te raken.
Weten wat en waarom je iets inzet is dus de kern. Wil je in de wereld duiken van effectieve didactiek met behulp van leertechnologie, lees dan de ‘Wijze lessen’ van Wilfred Rubens eens. Hij neemt je in twaalf lessen mee in hoe de technologische bouwstenen van evidence-informed instructieprincipes jouw instructie effectief faciliteert.
Nog voor deze wijsheden was het ergens rond 2013 dat ik begon met het onderzoeken van een geflipte manier van lesgeven. Naast mijn enthousiasme ontvouwde zich ook een hoop onzekerheden, want waar begin ik en hoe start ik? Wat zouden anderen er wel niet van kunnen vinden? Het waarom ik wilde starten was mij wel helder: het potentieel van kinderen in het (voortgezet) speciaal onderwijs zichtbaar maken!
Dus waarom zou jij in deze situatie starten met digitale vormen van instructies?
Misschien een nog belangrijkere vraag: wat brengt deze nieuwe situatie met het virus nu jou en hoe borg je alles dat wat je de komende weken gaat ontwikkelen, zodat het ook in de toekomst te gebruiken is? Wat het mij heeft opgeleverd is dat het meer tijd en ruimte gecreëerd heeft in relatie met kinderen en jongeren en hun leerproces. Effectief kunnen doen wat mij te doen stond om hen en mezelf ontwikkelen gaf zoveel positieve energie!? Een prachtberoep dat onderwijs.
Het is aan jou, maar mocht je besluiten om te starten, veel leerplezier!
Leg de lat niet te hoog voor jezelf! Fleur Prinsen, lector Digitale Didactiek bij Hogeschool Rotterdam, is helder: “Voor mensen die teveel opzien tegen het proberen van iets nieuws: Keep it simple en kijk daarna of je je aanpak nog kan verbeteren met andere digitale middelen ter ondersteuning.” En ondanks dat er al vele artikelen over geschreven zijn is het toch belangrijk om een aantal principes voor het vormgeven van een goede videoinstructie op te sommen:
- hou het kort,
- verspeel niet de tijd van kinderen en jongeren,
- gebruik naast je stem ook een pen wat de video dynamisch maakt,
- maak samen met een collega een video,
- gebruik humor,
- maak de presentatie interessant om naar te kijken,
- stel tussendoor prikkelend vragen zoals je dat in de groep ook zou doen en
- houd rekening met copyright!
Naast deze principes zijn er een aantal essentiële praktische stappen voor je start met het gebruik van een instructievideo:
- Maak een lesvoorbereiding/lesplan
Misschien een open deur, maar start voor het maken van een instructie met beslissen over wat er uitgelegd moet worden om het lesdoel duidelijk te hebben, concreet uit te kunnen leggen en stapsgewijs over te kunnen brengen. Wat en waarom wil je dat kinderen dit leren? (Note: Als je denkt dat het lesdoel niet geschikt is voor een instructievideo, stop er dan mee en zoek een andere vorm.)
Het is dus belangrijk om af te wegen wat wel en wat niet opgenomen wordt. Maak ook een soort schets, storyboard, van wat je wanneer uitlegt. Dat geeft vooral de eerste keren houvast. Een script is niet zozeer nodig, zeker als je een ervaren vakdidacticus bent. Dan geeft het plan genoeg houvast. Daarnaast kan een script de spontaniteit uit de video halen. Dan zijn kinderen en jongeren vooral met de vorm bezig in plaats van de inhoud.
Voordat een instructie wordt opgenomen is het belangrijk om te weten dat herkenbaarheid erg prettig is voor kinderen en jongeren. Met andere woorden: zij kennen jou en kennen jouw stijl van instrueren en/of voeren van een rijk leergesprek. Probeer daarom vooral deze eigen wijze van onderwijzen over te brengen en zet materialen in die je altijd gebruikt. Ook materialen die je al eens eerder ontwikkeld hebt, zet ze in. Zo bespaar je tijd voor het ontwerpen van nieuwe materialen.
Het inzetten en gebruiken van bestaande instructievideo’s is daarbij een mogelijkheid, er is al zoveel opgenomen. Weeg dus af of ze ondersteunend zijn aan het behalen van het lesdoel.
Zorg er ook voor dat je in de voorbereiding en communicatie ook de benodigdheden voor het kind en jongere meeneemt; gebruikersnamen en wachtwoorden, materialen (papier, pen, potlood, rekenmachine, webcam, …) en taakaanpak (tijd in planning en wanneer de contactmomenten zijn & criteria, van vakinhoud tot via welk medium er wordt gecommuniceerd). - Neem de instructie op
Het opnemen van je instructie of uitleg is niets anders dan ‘onderwijzen’ zonder publiek. Dat is de eerste paar keer best een aparte ervaring, want een instructie opnemen zonder interactie, zonder spontane vragen tussendoor en zonder het verbeteren van fouten die live wel gemaakt worden voelt toch wat vreemd en onwennig. Maar vertrouw op jezelf, ga gewoon door deze ervaring.
Probeer de videoinstructies meer vanuit een dialogisch perspectief uit te voeren in plaats van een formele aaneenschakeling van uitleg of strategieën. Nog leuker is het om een video met een collega op te nemen. Samen instructies opnemen geeft meer dynamiek, haalt het ‘statische’ eraf en je tilt elkaar op in een creatief proces! Je haalt het beste uit elkaar.
Het opnemen van instructievideo kan op verschillende manieren. De meest eenvoudige manier is, als je geen statief of selfiestick hebt die je aan een stoel kan vastplakken, om een aantal tafels op te stapelen en je telefoon neer te zetten. Je kunt dan gebruik maken van het digibord om je instructie op te nemen. Die kun je dan op je telefoon bewerken en direct doorzetten. Op je digibord maak je gebruik van de methode of bijvoorbeeld PowerPointpresentatie. (Note: Neem wel eerst even een test op om te kijken of ook het volume goed is.)
Voorbeelden waar ik in het verleden mijnfoor liet inspireren zijn: Katie Gimbar, Spellingsjuf.nl & Lodge McCammon. Door gebruik te maken van een krijtbord, verschillende whiteboards of A3-vellen/flapover kun je op een betrekkelijk eenvoudige manier al een instructievideo maken.
Wil je een meer geavanceerde wijze van video’s produceren vraagt dit uiteraard jezelf verdiepen in de vele mogelijkheden die er zijn. Zo kun je gebruik maken van de webcam op je computer. Zo legt Sander Gordijn, alias Meester Sander, uit dat je met behulp van een spiegel heel makkelijk een instructie kan opnemen. Zo’n spiegel is uiteraard ook goed zelf te fabriceren. Voor gebruikers van Windows: zoek op ‘camera’ en klik op het video-icoon. Voor Mac: open de app FotoBooth. De rest spreekt voor zich, opnemen maar.
Zelf nam ik instructies op met Office Mix, dat sinds 2018 niet meer bestaat. Wel is het nog steeds mogelijk om een PowerPointpresentaties met gesproken tekst op te nemen. Nadat je een presentatie gemaakt hebt volg je de volgende stappen: klik op ‘Diavoorstelling’ en klik vervolgens op ‘Diavoorstelling opnemen’. In het nieuwe scherm dat opent kun je de opname starten, je instructie inspreken, de dia’s tonen en waar nodig voorzien van aantekeningen met de pen die onderin het scherm te vinden is. Je stem wordt automatisch opgenomen en toegevoegd aan de verschillende dia’s. (Note: Let op dat bij overgangen je stem niet wordt opgenomen.)
Ben je klaar stop je de opname. Ben je niet tevreden over een slide dan is het mogelijk om een enkele slide opnieuw op te nemen.
Om je PowerPointpresentatie op te slaan als video selecteer je ‘mp4’ als bestandstype. (Note: Voor beter geluid kun je gebruik maken van de headset van je telefoon.) - Editen van je video
Op verschillende manieren kun je video’s editen. Het kan al op je telefoon. Maar gebruik je geavanceerde programma’s doe dit dan vooral als je langere tijd gebruik wilt maken van de video’s. Dit proces is namelijk tijdrovend en intensief. Echter geeft je het wel de mogelijkheid om fouten eruit te halen in plaats van het helemaal opnieuw opnemen van video’s. Je kunt er ook de highlights uithalen om je video te reduceren in lengte. Ook is het mogelijk om andere video’s toe te voegen als je daar naar refereert in je instructie. Met de video-editor van Windows of iMovie op de Mac is het al mogelijk om relatief makkelijk je video te editen zonder dure programma’s aan te schaffen. - De video publiceren
Afhankelijk van het platform dat jij of de school gebruikt kunnen video’s gepubliceerd worden. Youtube en/of Vimeo zijn gangbaar en toegankelijk, zeker als het gaat om korte instructies. Maar er worden meer platforms gebruikt waarbinnen leerkrachten hun kinderen en jongeren vinden: Microsoft Teams, Google Classroom of Edmodo.
Zoals eerder aangegeven is een instructievideo, om te consolideren of om te verdiepen, slechts een start. Het echte leren begint pas na de video, en ligt besloten in de opdrachten werkvormen waarmee de kinderen aan de slag gaan maar ook in het contact dat je met de kinderen en jongeren hebt. Gemaakt opdrachten kunnen online worden gedeeld en verstuurd en worden voorzien van feedback. Contactmomenten kunnen georganiseerd worden via Skype, Zoom, videobellen via WhatsApp, maar er kan uiteraard ook gewoon gebeld worden. Regelmatig contact is erg belangrijk! Voor het kind en jongere, maar ook voor ouders.
Weet dat verwachtingen in tijd met het virus nu iets anders vraagt. Het grote voordeel is dat de tijdsdruk eraf is. Snel door naar een volgende les is er de komende weken niet meer bij. Kinderen en jongeren hebben meer tijd om de opdrachten die ze krijgen te verwerken. Het curriculum wordt de komende tijd zeg maar wat opgerekt. Tijd voor preteaching. Zorg dus voor inhoudelijk sterke opdrachten in plaats van een veelheid aan.
*UPDATE: rond de klok van 16:30u is tijdens een persconferentie het bericht naar buiten gebracht dat de scholen tot en met 6 april ‘dicht’ zijn. Kinderen van ouders in cruciale beroepen worden wel opgevangen, en leerkrachten komen naar school om onderwijs op afstand te organiseren. Daarbij is het belangrijk om af te blijven stemmen wat verwacht kan worden van kinderen én hoe er door professionals wordt samengewerkt. Ook zullen er voorbereidingen getroffen moeten worden voor het moment dat de scholen weer opengesteld worden.
Interessante links om onderwijs op afstand te organiseren:
- Verzameling Tips en Links tijdens Corona voor thuis (zonder commercie!), via Karin Winters
- Werken en lesgeven vanuit huis (Microsoft Teams), via de Hoge School Utrecht
- De principes van Mayer (2017): Het gebruik van multimedia voor e-learning , via Fleur Prinsen, die sowieso een interessant Twitterlijntje heeft!
- Het eerste idee, niks officieels van Amber Walraven (ga haar volgen!)
- Digitale didactiek punt nl (uit 2009, maar nog steeds actueel)
- Handreiking Onderwijs op afstand, O21 (onderwijsadviseurs)
- Mogelijkheden om thuis te oefenen, diverse links via Ingrid Flik
- 75 praktische tips voor ouders met kinderen die thuis leren, via Wij-Leren
