Ronald Heidanus en Inge van de Goor werkten jarenlang met hart en ziel in het onderwijs. Totdat de realiteit steeds meer begint te schuren met hun idealen van goed onderwijs. Ze besluiten samen met hun kinderen op zoek te gaan naar de essentie van goed onderwijs: Education on Tour. Een half jaar lang reizen ze van school naar school dwars door Scandinavië.
Wie is het kind? En wat heeft een kind nodig om zich te ontwikkelen? Voor Ronald Heidanus, lang werkzaam in het speciaal onderwijs en nu intern begeleider op een Jenaplanschool, zijn dit dé vragen die leerkrachten zich zouden moeten stellen. Terwijl er in het onderwijs een eenzijdige focus lijkt te liggen op de didactiek: hoe breng je kinderen zo effectief mogelijk kennis bij? Ook de onderwijsidealen van zijn vrouw Inge, docent beeldende vorming op een middelbare school, schuren steeds meer met de realiteit. “Het stond me steeds meer tegen dat toetsen en cijfers, het beoordelen van leerlingen, de belangrijkste vorm van waardering zijn. Of dat ik zoveel weerstand bij collega’s ondervind als ik leerlingen wil meenemen naar een museum.”
“Als leerkracht in je eigen klas kun je het misschien anders doen, maar schoolbreed is dat lastiger,” vertelt Ronald. “Het is een log en stroef systeem, waarin echt samenwerken een uitdaging is. Waar is de bereidheid van onderwijsmakers om anders te durven denken? Om samen de verantwoordelijkheid voor álle leerlingen op te pakken?” Ronald en Inge besluiten daarom samen met hun drie kinderen langs scholen in Denemarken, Zweden en Noorwegen te trekken. Op zoek naar de essentie van goed onderwijs.
“We liepen tegen muren aan in het Nederlandse onderwijs. Om hieruit te breken, wilden we ons laten inspireren door een ander onderwijssysteem. Ervaren hoe het ook kan.”
Rust, ruimte en waardering
Na twee jaar voorbereiden én met overeenstemming van de leerplicht komt het gezin aan in Denemarken. “Op de scholen viel ons meteen de rust op. Je ziet het in de fysiek ruime opzet van de scholen, maar ook de kleine klassen, de gezamenlijke ochtendbijeenkomsten en de ontspannen samenwerking tussen leerkrachten en leerlingen. Er is werkelijk oog voor ieder kind en hun talenten. Leerlingen werken samen, ondersteunen elkaar en dagen elkaar uit.”
Die rust en ruimte staan ook in het onderwijs in Zweden en Noorwegen centraal. Bijvoorbeeld in het curriculum en het tempo waarin leerlingen leren. “In Nederland lijken we kinderen in sneltreinvaart veel kennis en vaardigheden te willen bijbrengen. In Scandinavië gaat dit trager, waardoor er ruimte is voor nieuwsgierigheid. De meeste kinderen die wij hebben ontmoet zijn intrinsiek gemotiveerd en stellen veel vragen. Ze willen echt dingen weten.”
Foto door: Education on Tour
Hoe houden ze hier de voortgang van kinderen bij, vroegen Ronald en Inge zich af. “Een docent vertelde ons dat ze testen om hun eigen handelen te evalueren en om te bepalen aan welke lesstof een kind toe is. Cijfers worden er weinig tot niet gegeven. We zagen dat kinderen zich hierdoor ook niet met elkaar gingen vergelijken, maar elkaar juist hielpen als ze iets moeilijk vonden.”
Uitdagingen
Natuurlijk zijn er in het Scandinavische onderwijs ook uitdagingen. “Onderwijs is immers altijd in ontwikkeling”, aldus Ronald. “Die uitdagingen gingen ze collectief, als team, aan. Zelfs de (lokale) politiek was betrokken, al was het maar om praktische zaken te faciliteren.”
“Op Scandinavische scholen heerst veel gemeenschapszin: schoolleiders, docenten en leerlingen voelen zich verantwoordelijk voor elkaar.”
En hun drie kinderen? Zij waren welkom om deel te nemen aan het onderwijs in de Scandinavische landen. En tussen het reizen en de schoolbezoeken door kregen ze Nederlandse les van Ronald en Inge. “Het was mooi hun ontwikkeling van zo dichtbij mee te maken. We zagen hoe ze zich voegden in de verschillende groepen, beter Engels leerden spreken, zelfverzekerder vriendschappen aangingen en open stonden voor nieuwe routines en situaties.”
Een berg inspiratie
Terug naar het begin van Education on Tour: de vraag wat de essentie van goed onderwijs is. “Wij hebben gezien dat ze in Scandinavië starten vanuit die essentie, namelijk de kinderen en hun ontwikkeling. En vanuit het idee dat ieder kind wil leren. Het onderwijs wordt geleefd, als existentieel onderdeel van het samenleven,” stelt Ronald. Inge vervolgt: “Dat heeft directe invloed op de motivatie van leerlingen. De manier waarop ze hun omgeving betrekken, hoe ze de lesstof gebruiken, hoe ze groei waarderen: het sluit allemaal aan op de motivatie en ontwikkeling van het kind.”
Het Scandinavische systeem kopiëren naar Nederland kan volgens Ronald en Inge niet – en was ook nooit hun bedoeling. “Wel willen we de inspiratie die we hebben opgedaan in actie omzetten, bijvoorbeeld in hoe we zelf lesgeven of leerkrachten ondersteunen. Tegelijkertijd delen we onze ervaringen met andere onderwijsmakers. Zo hopen we dat ook zij geïnspireerd raken en kritisch blijven kijken naar hun onderwijs. Zodat ze onderwijs gaan en blijven inrichten op een manier die past bij de ontwikkeling van de kinderen.”
Meer weten over Ronald & Inge Heidanus en Education on Tour? Bekijk de video:
Video door: Jeppe van Pruissen & Rozemarijn Weyers. Bron: naar de site van MaatschapWij.
Deze video maakten we in samenwerking met NIVOZ, het Nederlands Instituut voor Onderwijs en Opvoedingszaken.
