Geïnspireerd door de Levenslessen van meester Kanamori en haalde ik ooit ‘het leven’ in mijn groep. Ooit als docent op een cluster 4-VSO-school in Breda. Het gevolg was dit verslag van het bezoek van Ronald Herregraven aan de groep in november 2012. Herregraven heeft kanker en heeft niet lang mee te leven. De jongeren zijn onder de indruk en stellen in het moment de vragen die ze moeten stellen, zoals: ‘Bent u gelukkig?’
Het begon allemaal bij één van de jongeren. Elke vrijdagochtend vertelde hij ‘enthousiast’ over het programma Over Mijn Lijk van BNN. Het programma maakte een grote indruk op hem en zijn verhalen over en uit het programma ook op de anderen. Hierdoor ontstonden bijzondere gesprekken met veel vragen over de ziekte ‘kanker’. Tegelijkertijd met de wekelijkse gesprekken klikte ik op Facebook wat door naar de pagina van Ronald Herregraven, en kwam uit op zijn blog.
De manier van schrijven over zijn ziekte en zijn humor maakte het prettig en tevens indrukwekkend om te lezen. Onder één van zijn teksten schreef hij dat hij ook gastcolleges gaf. Ik moest direct aan de jongeren uit de groep en hun vragen denken. De stap om hem te contacten was snel gezet!
Na wat berichten over en weer was een afspraak zo gemaakt. De jongeren vonden het maar wat spannend dat zij bezoek zouden krijgen van ‘iemand van tv’. En ergens ook geweldig, dat iemand de moeite neemt om naar hen te komen. Naast de wat technische vragen over kanker ontstonden ineens ook vragen over wanneer hij zou komen te overlijden en of hij niet in de klas dood zou kunnen gaan!? Ik besloot een compilatie te maken van alle fragmenten uit het programma en deze in de groep samen met de jongeren te bekijken. Zo zouden zij een eerste ‘kennismaking’ met Ronald hebben en zien hoe hij in het leven staat! Ook hebben de jongeren stukken uit zijn blog gelezen.
Woensdag 24 oktober is het dan zover. De jongeren zijn zenuwachtig en dat is op hun gezichten duidelijk af te lezen. De dag ervoor kreeg ik al vragen van wat jongeren en eerlijk, ook ik vond het best spannend! Je weet niet hoe de dag zou kunnen lopen, hoe de jongeren omgaan met hun emoties en wat de impact zal zijn… Het is wel zeker dat de jongeren deze dag een bijzondere kans krijgen om al hun vragen te stellen. De bereidheid van Ronald maakt dat onderwijs een extra dimensie krijgt; jongeren verder brengen in hun beeld op en over de wereld. Geboorte, leven en dood zijn daarin belangrijke en niet te missen onderdelen. Ze maken deel uit van ieders leven. Het kan helpen bij de belangrijke vraag: “Wie ben ik en hoe verhoud ik me tot mijn omgeving?”
Zien en verbinding aangaan is meer dan alleen ervaring opdoen, zo zou achteraf blijken.
Na de pauze vult het lokaal zich in een rap tempo met alle tweedejaars. De spanning is voelbaar en het is een mooi moment om te ervaren en te voelen hoe de jongeren en Ronald samen (non)verbaal op zoek gingen naar afstemming. Na een korte aankondiging volgt een introductie door Ronald zelf, over wie hij is en wat hij precies heeft; darmkanker met uitzaaiingen naar de lever en longen en bezig aan zijn laatste chemotherapie. Vervolgens geeft hij het woord aan de jongeren, stelt zich volgend op en baant zich, op een meesterlijk rustige, duidelijke en soms humoristische wijze, een weg door het vragenvuur.
Met ‘bent u gelukkig?’ wordt afgetrapt. Het antwoord is duidelijk: “Ja!” Hij vervolgt met te vertellen dat hij natuurlijk op momenten verdrietig is, maar dat, hoe gek het voor de jongeren misschien zou kunnen klinken, de ziekte hem juist ook hele mooie momenten gebracht heeft en nog steeds brengt. Deze vraag breekt direct een barrière en een ander sprak zijn overdenking uit: “Ik vind het apart dat je weet dat je dood gaat!”
Hierop antwoordt Ronald dat we allemaal zeker weten dat we dood gaan, maar dat niemand weet wanneer en dat daar het verschil zit. En ook weer niet! Ja, hij komt te overlijden en dat het geen vijf jaar meer gaat duren is bijna zeker, echter kan het ook zo zijn dat hij onderweg naar huis een ongeluk krijgt…
“Wat vindt u er eigenlijk van dat er gescholden wordt met ‘kanker’?” Een duidelijke, weloverwogen mening volgde: “Dat maakt mij helemaal niets uit! Het zit blijkbaar in de cultuur van Nederland om te schelden met ziektes. In zuidelijke landen wordt er gescholden met ‘je moeder’. Dus het heeft ook helemaal geen zin om er lessen over te schrijven!” Wel geeft Ronald de jongeren mee na te denken voordat je scheldt. Hij geeft mee om eerst perspectief te nemen of in ieder geval jezelf bewust te zijn van welke impact schelden met ziekten op de ander kan hebben.
Op de vraag: “Sta je positief in het leven?” antwoordt hij net zo duidelijk als de eerste vraag: “Ja!” Hij vertelt over zijn school, zijn harde werken, zijn drive om iets van zijn toekomst te willen maken en over zijn jonge gezin. Tegelijkertijd refereert hij ook aan wat hij in Over Mijn Lijk vertelde: “Ik ben nu met ‘pensioen’, heb in mijn leven hard gewerkt, ben ongeneeslijk ziek geworden en geniet nu 24/7 van mijn vrouw en mijn dochtertje.”
“Kijkt u ook anders tegen het leven aan?” is daarna de vraag. “De prioriteiten liggen anders en ik doe niet meer moeilijk over kleine dingen.” Vervolgens wordt hem de vraag gesteld of hij met de wetenschap van nu, terug in de tijd, andere keuzes gemaakt zou hebben? Na heel even in stilte te hebben nagedacht geeft hij aan: “Waarschijnlijk niet!”
“Heb je alles gedaan wat je hebt willen doen?” vraagt een jongere daarop. “Eigenlijk wel,” en Ronald recapituleert met een twinkeling in zijn ogen zijn leven en ziet er zichtbaar voldaan uit.
Naast het leven en de dood zijn er ook vragen over na de dood. “Ga je je dochter niet missen?” Ronald vertelt dat er zeker momenten zijn waarop hij erg verdrietig wordt van de gedachten dat hij zijn dochter niet ziet opgroeien. En vooral de gedachte dat zijn dochter geen vader meer zal hebben, doet hem pijn. Om het verdriet om te buigen schrijft Ronald brieven aan zijn dochter voor de levensjaren die zij gaat passeren. Hierdoor blijft hij nog een rol spelen in haar leven.
“Bent u gelovig?” Een mooie vraag, waarop Ronald antwoordt: “Ik geloof heel erg in mezelf. Ik ben overtuigd van wat ik doe en weet dat ik daar zelf ook verantwoordelijk voor ben.”
Deze uitspraak is nog dagen in verschillende vormen in de klas teruggekomen. Het heeft de jongeren duidelijk aan het nadenken gezet. Het besef dat zij zelf verantwoordelijk zijn voor wie ze zijn en wat ze doen lijkt hen een stukje ‘volwassenheid’ mee te geven. De jongeren zijn tijdens gesprekken in de dagen erna meer bereid om echt naar elkaar te luisteren en proberen elkaar te begrijpen!!
Er volgt in de resterende tijd van dik een uur nog letterlijke, prangende en bijna filosofische (levens)vragen die op momenten het gewicht van het onderwerp relativeren. Het verschil in gevoel en beleving tussen jongeren onderling wordt duidelijk zichtbaar.
Het niet durven uitspreken van gevoelens geeft aan hoe moeilijk het is om jezelf veilig te voelen. Toch hebben veel jongeren zich verwonderd, zich afgevraagd en hebben zij het lef gehad om hun eigen vragen te stellen. Terugkijkend is het een zeer bijzondere, waardevolle en leerzame ochtend geworden. Ronald niet alleen als leermeester, maar ook als levensmeester.
De jongeren geven Ronald terug dat zijn liefde voor zijn vrouw en dochter, maar ook het feit dat hij alles uit zijn leven heeft gehaald én dat hij dat ook nog eens in de groep durft te delen ontzettend knap! Het brengt Ronald even in een moment van verlegenheid. Zijn quotes “Het is wat het is!”, “Alles was en is mooi!” en “Niet achteruit kijken, maar vooruit!” nemen we mee en krijgen een belangrijke plek in de groep!
Mijn dank en respect gaan uit naar Ronald voor de wijze waarop hij met veel kracht en levenslust een diepe indruk heeft achter gelaten bij de jongeren, bij mijn collega’s en ook bij mij! Het kan niet anders dan dat er (on)bewust veel in gang is gezet… Dank voor jouw levenslessen, Ronald!
Toevoeging: Ronald Herregraven is op 27 maart 2013 overleden. Met verdriet en stilte heeft de groep dit nieuws te horen gekregen. Eén van de jongeren, die na het bezoek in de groep via Twitter nog contact met Ronald heeft gehouden, vroeg mij om mee naar de uitvaart te gaan. Het leven is eindig en deze jongere voelde zelf sterk aan dat afscheid bij het leven hoort. Afscheid om zijn ervaringen met Ronald een plek te geven, afscheid als het markeren van een herinnering. Deze vraag kon ik niet negeren.
